शाहरुख खान अभिनीत ही सुपरहिट फिल्म आता १४ वर्षे पूर्ण करेल. ही फिल्म बनवण्याशी संबंधित काही अनोख्या गोष्टी रसिक वाचकांसाठी… “चक दे इंडिया” या चित्रपटात शाहरुख हॉकीचा खेळाडू आणि प्रशिक्षक बनला होता, तर “सुलतान” मध्ये सलमानने कुस्तीपटू आणि प्रशिक्षकाची भूमिका साकारली होती.
एका वृत्तपत्रातील छोट्या कथेवरून या कथेची कल्पना जयदीप सहनीला मिळाली. ते वृत्तपत्र वाचत होते आणि त्यात २००२ मध्ये राष्ट्रकुल स्पर्धेतील भारतीय महिला हॉकी संघाच्या विजयाची मोठी बातमी एका छोट्याशा जागेत छापली होती. जणू ती त्या वृत्तपत्राच्या मागील पृष्ठांच्या आत दफन केली गेली होती.
कॉमनवेल्थ गेम्ससारख्या मोठ्या विजयाला पहिल्या पानावर स्थान का दिले नाही, असा प्रश्न त्याला पडला. २००४ च्या एशिया कपच्या बाबतीतही असेच घडले होते. त्यातही भारतीय महिला संघानेच बाजी मारली होती. हाच विजय जर पुरुष संघांनी मिळविला असता तर त्यांना निश्चितच पहिल्या पानावर झळकवले गेले असते. प्रसारमाध्यमे आणि देशाची महिला क्रीडाविषयक धोरणांचा हा मूर्खपणा पाहिल्यानंतर ‘चक दे इंडिया’ चा जन्म झाला.
‘बंटी और बबली’ (२००५) च्या शूटिंग दरम्यान या चित्रपटाची लेखन प्रक्रिया सुरू झाली. मग चित्रपटाचे लेखन सत्र संपले. यशदीप फिल्म्सची राणी मुखर्जी आणि अभिषेक बच्चन यांनी अभिनय केलेला हा चित्रपट जयदीप साहनी यांनीही लिहिला होता. एकदा तो निर्माता आदित्य चोप्रासमवेत बसला होता तेंव्हा आदिंनी विचारले की आपण पुढे काय करण्याचा विचार करत आहात? तेव्हा जयदीपने सांगितले की बऱ्याच वर्षांपासून त्याच्या मनात एक कथा आहे.
यामध्ये मुलींची एक हॉकी टीम आहे, त्यांचे प्रशिक्षक आहेत, त्यांचे समर्थक कर्मचारी आहेत… बस्स! इतर कोणाच्याही मोटिव्हेशनविना खेळून, प्रेरित होऊन, ते एकामागून एक सामने कसे जिंकून जातात. अर्ध्या तासात जयदीपने ही कहाणी सांगितली. ते म्हणाले की, ही कहाणी प्रत्येकाला माहित असणे आवश्यक आहे. आदि शेवटी म्हणाले की, डन! चला करूया. हा चित्रपट बनलाच पाहिजे, असेही ते म्हणाले. त्यानंतर जयदीपने संशोधन सुरू केले. हॉकी कॅम्पमध्ये गेले. स्टेडियमवर गेले. संघांसोबत राहिले.
यावेळी प्रथम हॉकी प्रशिक्षक कबीर खान यांचे पात्र लिहिले गेले. शाहरुखने चित्रपटात ती साकारली होती. कबीर यांच्यावर आरोप आहे की त्याने मुद्दाम पाकिस्तानविरुद्ध भारताचा पराभव केला. आणि यानंतर त्यांचे आयुष्यच उध्वस्त झाले. त्यानंतर बऱ्याच वर्षांनंतर त्याला मुलींच्या हॉकी संघाचा प्रशिक्षक बनवले जाते. तो त्या मुलींना विजयी संघ बनवितो. या चित्रपटात कबीरवर केलेले खोटे आरोप १९८२ च्या आशियाई क्रीडा स्पर्धेत हॉकीपटू मीर रंजन नेगीवर घडलेल्या घटनेसारखेच होते. या चित्रपटात तो सल्लागार होता आणि छोट्या भूमिकेत स्वत:हून दिसला. चित्रपटातील कोचचे पात्र त्याच्यावर आधारित नसल्याचे मात्र त्यांनी आणि जयदीपने दोघांनाही नाकारले.
‘चक दे इंडिया’ पूर्वी दिग्दर्शक शिमित अमीन यांनी राम गोपाल वर्माचा ‘अब तक छप्पन’ चित्रपट बनविला होता ज्यात नाना पाटेकर यांनी एनकाउंटर स्पेशलिस्टची भूमिका साकारली होती. या चित्रपटात शिमितच्या कामाची पद्धत निर्माता आदी चोप्राच्या लक्षात होती. अशा परिस्थितीत जेव्हा ‘चक दे इंडिया’ साठी दिग्दर्शक शोधण्याची वेळ आली तेव्हा आदिंनी जयदीपला सांगितले की ही फिल्म फक्त ‘अब तक छप्पन’ वाल्या कडूनच बनवणे योग्य आहे. त्यानंतर शिमित फायनलिस्ट ठरला. जयदीप आणि शिमित तर आधीपासूनच चांगले मित्र होते.
चित्रपटाच्या विश्वचषक अंतिम सामन्याचे चित्रीकरण ऑस्ट्रेलियाच्या सिडनी येथे होणार होते. दिग्दर्शक शिमित यांना स्टेडियम पूर्ण दिसावयास हवे होते ज्यात प्रचंड गर्दी उत्साहित असते. हे शूट सलग पाच रात्री चालणार होते. आता अडचण अशी होती की स्टेडियम भरण्यासाठी लोक नव्हते. अशा परिस्थितीत शाहरुखने सांगितले की, तो आपल्या स्टारडमचा उपयोग स्टेडियम भरण्यासाठी करू शकतो.
यानंतर चित्रपटाच्या टीमने सिडनीमध्ये जाहिरात केली की शाहरुख तेथील ऑलिम्पिक हॉकी स्टेडियममध्ये येणार आहे. त्याला पाहण्यासाठी लोक मोठ्या संख्येने सलग पाच रात्री आले. ते शाहरुखला पाहण्यासाठी तिथे आठ-आठ तास बसत असत. सामन्याच्या अधेमध्येही शाहरुख स्टेडियममध्ये प्रेक्षकांसमोर चक्कर मारत, प्रेक्षकांच्या भेटीला जात असे. जेव्हा त्याचे सीन शूट होत नव्हते तेव्हादेखील तो हेच करत असे.
सन २००८ मध्ये ‘स्लमडॉग मिलियनेअर’ सारख्या ऑस्करविजेत्या चित्रपटाद्वारे डेब्यू केलेल्या फ्रीडा पिंटोनेही ‘चक दे इंडिया’ मधील हॉकी प्लेयरच्या भूमिकेसाठी ऑडिशन दिले होते. परंतु तिची निवड मात्र झाली नाही.
भारतीय महिला हॉकी संघाने शेवटी चित्रपटात विश्वचषक जिंकला. जयदीप साहनी जेव्हा स्क्रिप्ट लिहित होते, तेव्हा त्यांनी शेवटपर्यंत निर्णय घेतलेला नव्हता की भारतीय मुली या कथेत जिंकतील की नाही! मुलींना जिंकणे किंवा पराभूत करण्याऐवजी त्यांनी कथा पुढे नेली आणि असे करत शेवटी पेनल्टी शूटआऊट पर्यंत कथा पोहोचली.
फिल्म रिलीज होण्यापूर्वी निर्मात्यांनी एक व्हिडिओ बनविला होता ज्यामध्ये चित्रपटाच्या हॉकी टीमच्या मुली दाखवल्या जातात, ज्यांना शाहरुख त्यांना प्रशिक्षण देत आहे. या व्हिडिओमध्ये ते गाणेही ठेवले होते – “एक हॉकी दुंगी मैं रख के”. लोकांची प्रतिक्रिया मिळवण्यासाठी हा व्हिडिओ मल्टिप्लेक्स मध्ये प्रेक्षकांना पाठविण्यात आला होता. यासह, निर्मात्यांनी त्यांचे मित्र आणि नातेवाईक देखील दाखवला.
मल्टीप्लेक्सर्सनी हा व्हिडिओ परत पाठविला आणि म्हटले आहे की थिएटरमधील लोक तो पाहून आणि या गाण्यात या नवीनच मुलीं आहेत. हे गाणे कट करा नाहीतर हा चित्रपट बघायला कोणी येणार नाही. शाहरुख खानच्या प्लेअर मुली अशा कशा असू शकतात? हे प्रेक्षकांना मान्य नसल्यामुळे लोकांना हा व्हिडिओ आवडला नाही, असा जयदीप साहनीला वाटत होते. सर्वांना शाहरुख सोबत ग्लॅमरस हिरोईनची अपेक्षा होती. तथापि, काही महिन्यांनंतर हा चित्रपट प्रदर्शित झाला तेव्हा सर्व प्रेक्षकांना याच सर्व मुली प्रचंड आवडल्या.
हा चित्रपट प्रदर्शित झाला तेव्हा लेखक जयदीप अमेरिकेच्या लॉस अँजेलीस मध्ये होता कारण हा चित्रपट तिथेही दाखवला जात होता. पहिल्या दिवशी त्याने निर्माता यश चोप्राला मुंबईत फोन केला. यशजी हळू आवाजात म्हणाले, “बेटा, कोणीही आलेले नाही.” लोक चित्रपट पाहण्यासाठी आलेच नाहीत. जयदीप फोनच्या दुसऱ्या बाजूला शांत बसला. यश चोप्राने त्याला पुन्हा सांगितले की एखादा माणूससुद्धा चित्रपट पहायला येऊ शकत नाही परंतु मला असा अभिमान आहे की माझ्या स्टुडिओचे नाव अशा चित्रपटाशी संबंधित आहे. मात्र, दुसऱ्या दिवशी हा चित्रपट हाऊसफुल झाला आणि लोकांमध्ये त्याची क्रेझ प्रचंड वाढली.
हा चित्रपट प्रदर्शित झाल्यानंतर देशात हॉकी स्टिकच्या विक्रीत ३०% वाढ झाली असल्याचे म्हटले जाते. या चित्रपटात सलमान खानला कबीर खानच्या मुख्य भूमिकेची ऑफरदेखील देण्यात आली होती. वास्तविक, जेव्हा स्क्रिप्ट लिहिली जात होती, त्यावेळी निर्माता आदित्य चोप्रा, दिग्दर्शक शिमित आणि लेखक जयदीप यांच्यात चर्चा सुरू होती आणि हॉकी प्रशिक्षकाच्या भूमिकेत शाहरुख खानच त्यांच्या मनात होता.
पण पहिला ड्राफ्ट लिहिल्यानंतर जेव्हा शाहरुखशी संपर्क साधला गेला तेव्हा त्याने सांगितले की त्याच्याकडे तारखाच नाहीत आणि तो हा चित्रपट करू शकणार नाही. अशा परिस्थितीत निर्माता आदिंनी या भूमिकेसाठी सलमान खानबरोबर बैठक घेतली. तथापि, सलमाननेही ती भूमिका नाकारली. काही काळानंतर शाहरुखने हा चित्रपट साइन केला.
चक दे इंडिया हे हिट गाणेही फार विचारपूर्वक बनवले गेले. निर्माता आदित्य चोप्रा आपल्या दिग्दर्शक आणि संगीतकारांकडे अशा गाण्याची मागणी करीत होते की जे गाणे भारताचे क्रीडागीत व्हावे कारण भारताला राष्ट्रगीत आहे पण क्रीडागीत नाही. नंतर असेच घडले. भारतातील अन्य खेळांमधील खेळाडूंना प्रोत्साहन देण्यासाठी सुद्धा “चक दे इंडिया” हेच मुख्य गाणे बनले.
२०११ मध्ये जेव्हा भारतीय क्रिकेट संघाने विश्वचषक जिंकला होता तेव्हा विराट कोहलीने प्रेक्षकांसमोर ते गायलेही होते. २०१५ च्या विश्वचषकात जेव्हा भारताने दक्षिण आफ्रिकेला पराभूत केले तेव्हा प्रेक्षक ‘चक दे इंडिया’ असा जयघोष करीत होते. या व्यतिरिक्त ते मूलत: क्रिकेट आणि इतर सामन्यांमध्येही वाजविले जातेच…
